Internationale solidariteit op IDAHOT: wat kunnen ambassades doen?

Wat internationale solidariteit met LGBTI+ personen betreft, moet België een tandje bijsteken. Ambassades kunnen hier een belangrijke rol opnemen.

België behoort qua wetgeving rond seksuele en genderdiversiteit tot de absolute wereldtop. Zo werden we op 1 juni 2003 het tweede land ter wereld waar twee personen van hetzelfde geslacht in het burgerlijk huwelijk kunnen treden, een belangrijke stap in de strijd voor gelijke rechten voor LGBTI+ personen. Beglië scoort ook elk jaar hoog op de Rainbow Index van ILGA Europe.

Maar wat internationale solidariteit met LGBTI+ personen betreft, moet België toch nog een tandje bijsteken. Ambassades kunnen hier een belangrijke rol opnemen.

Dat kan uiteraard het hele jaar door, maar 17 mei, de internationale dag tegen holebi-, trans- en interseksefobie, is alvast een ideaal moment om seksuele en genderdiversiteit op de agenda te zetten. Hieronder lees je hoe.

TERMINOLOGIE

Vooraleer we concrete acties meegeven, maken we je eerst wegwijs in de afkortingen en concepten rond seksuele en genderdiversiteit. Hoewel je op onze website een uitgebreide inclusieve woordenlijst kan vinden, is de terminologie die LGBTI+-personen hanteren sterk context- en locatie gebonden. Seksuele en genderidentiteit zijn ook vaak een cultureel gegeven. Bovendien is LGBTI+ zijn in sommige regio’s een taboeonderwerp en worden LGBTI+-personen op sommige plaatsen ernstig onderdrukt. Het is dus erg belangrijk om goed bekend te zijn met de juiste terminologie en gevoeligheden.

‘LGBTI+’ is een Engels acroniem dat op dit moment het meest gebruikt wordt op de internationale fora waar de actoren van het Belgisch buitenlands beleid actief zijn, maar het wordt wel vaak als een westers of Europees-Amerikaans concept gezien. Dit kan het beeld versterken dat LGBTI+ zijn iets is dat vanuit het Westen naar andere culturen wordt ‘verspreid’ of ‘gepromoot’. Het kan daarom soms beter zijn om ‘seksuele en genderdiversiteit’ te gebruiken als meer neutrale term wanneer het op internationaal vlak over seksualiteit en genderidentiteit gaat. Om vertrouwd te raken met de correcte lokale terminologie, kan je best steeds het advies zoeken van lokale LGBTI+-organisaties en -vertegenwoordigers.

Als je wil verwijzen naar personen of een gemeenschap, is LGBTI+ het meest aangewezen letterwoord. Een andere optie is LGBTIQ of het meer algemene LGBTQIA+. Hiernaast zie je voor welke woorden deze letters staan.

De meer thematische termen die worden gehanteerd, zijn seksuele en genderdiversiteit of SOGIESC. SOGIESC is een internationale term die staat voor

Sexual Orientation (seksuele oriëntatie): tot wie je je seksueel aangetrokken voelt.
Gender Identity and Expression (genderidentiteit en -expressie): het innerlijke gendergevoel dat mensen ervaren (genderidentiteit) en de manier waarop mensen zich uiten naar de buitenwereld toe (genderexpressie).
Sex Characteristics (geslachtskenmerken): kenmerken die samenhangen met het biologisch geslacht.

SOGIESC kan een alternatief zijn voor LGBTI+, omdat het in een kort letterwoord op een meer effectieve manier kan verwijzen naar het brede spectrum, zonder steeds extra letters te moeten toevoegen.

L: lesbisch	Vrouwen of mensen van andere genderidentiteiten (bv. non-binair) die romantisch en/of seksueel aangetrokken zijn tot vrouwen.
G: gay/homo	Personen die romantisch en/of seksueel aangetrokken zijn tot personen van hetzelfde geslacht.
B: biseksueel	Personen die romantisch en/of seksueel aangetrokken zijn tot meer dan één genderidentiteit.
T: transgender	Personen bij wie het geslacht dat ze toegewezen krijgen bij de geboorte niet overeenkomt met hun genderidentiteit. Personen bij wie dit wel overeenkomt, noemt men cisgender.
I: intersekse	Personen van wie de geslachtskenmerken niet binnen de klassieke tweedeling M/V vallen.
Q: queer	Vaak gebruikt als koepelterm om je genderidentiteit en/of seksualiteit te benoemen of door mensen die nog zoekende zijn naar waar ze zich precies bevinden binnen het LGBTIQ+-spectrum.
A: aseksueel/aromantisch	Personen die weinig tot geen seksuele en/of romantische aantrekking ervaren tot andere personen.
+	Het plusteke wijst erop dat de 5 letters in LGBTI niet exhaustief zijn, maar er een onmetelijk arsenaal aan woorden bestaat in verschillende talen en culturen om seksuele en genderdiversiteit te omschrijven. Het plusteken wijst er ook op dat sommige personen zich wel, anderen niet, wensen te identificeren op basis van hun seksuele en/of genderidentiteit.

WAAROM INTERNATIONALE SOLIDARITEIT MET LGBTI+ PERSONEN?

De rechten van LGBTI+-personen worden beschermd onder de bestaande internationale mensenrechtenwetgeving. Toch worden ze in grote delen van de wereld nog al te vaak geschonden. LGBTI+-individuen zijn het slachtoffer van vervolging, discriminatie, pesten en mishandeling, waarbij vaak extreem geweld toegepast wordt, zoals foltering en moord. In sommige landen worden seksuele relaties tussen instemmende volwassenen gecriminaliseerd, soms met een gevangenis- of zelfs de doodstraf tot gevolg. In andere landen worden essentiële vrijheden van LGBTI+-personen actief ingeperkt door de overheid. Ook in landen waar geen sprake is van criminalisering, kunnen LGBTI+-individuen het slachtoffer worden van stigmatisering en discriminatie van overheidswege of andere instanties of vanuit de bredere bevolking. In heel wat landen zijn wetten die LGBTI+-gemeenschappen beschermen tegen discriminatie of haatmisdrijven zelfs afwezig. Soms hebben mensen het beter in landen waar homoseksualiteit illegaal is, maar niet per se vervolgd wordt of straffen niet altijd uitgevoerd worden dan in landen waar homoseksualiteit niet illegaal is, maar het totaal niet geaccepteerd is door de bevolking.

Lokale LGBTI+ organisaties kunnen je het beste informeren over de lokale context en welke prioriteiten en mogelijkheden zij zien. Daarnaast zijn er ook heel wat internationale rapporten en informatiebronnen. ILGA world brengt jaarlijks de juridische situatie aan van homoseksuele mannen en lesbische vrouwen in kaart.

Internationale fora en mensenrechtenorganisaties geven aan dat de vijandigheid tegenover LGBTI+-personen in bepaalde landen toeneemt. Daarbij worden dikwijls ‘traditionele familiewaarden’ aangehaald als motor achter deze anti-gender of anti-rechtenbeweging. Hoewel het aantal landen dat homoseksualiteit criminaliseert geleidelijk afneemt, wordt zogenaamde ‘gay propaganda’ steeds vaker verboden.

Lokale LGBTI+ organisaties kunnen je het beste informeren over de lokale context en welke prioriteiten en mogelijkheden zij zien."

HOUD REKENING MET DE VOLGENDE PRINCIPES

Eens ze de situatie van lokale LGBTI+-gemeenschappen in kaart hebben gebracht, kunnen ambassades/ buitenlandse vertegenwoordigingen bijdragen aan het verbeteren van hun situatie. Het is daarbij wel belangrijk steeds de volgende vier principes te volgen:

EIGENAARSCHAP

Wat?

De LGBTI+ community neemt het initiatief voor maatschappelijke verandering. Buitenstaanders kunnen ondersteunen en bijdragen, niet vervangen of leiden. De lokale LGBTI+ community neemt het initiatief voor verandering op nationaal niveau. Hetzelfde geldt voor de regionale LGBTI+ community op regionaal niveau en de internationale LGBTI+ community op internationaal niveau.

Hoe?

Ga in dialoog met lokale, regionale en internationale LGBTI+ activisten en verenigingen, bouw een vertrouwensband op en werk een gelijkwaardig partnerschap uit.

SCHADEPREVENTIE

Wat?

Internationale actoren vermijden dat hun acties een negatieve impact hebben op de gelijke rechten, gelijke kansen en het welzijn van de lokale LGBTI+ gemeenschap.

Hoe?

Consulteer steeds relevante lokale actoren en netwerken, werk samen met actoren uit de LGBTI+ community en bouw de nodige expertise op over seksuele en genderdiversiteit in lokale context.

DUURZAAMHEID

Wat?

Acties dragen structureel en op lange termijn bij tot solidaire en inclusieve samenlevingen wereldwijd met een brede kijk op seksuele en genderdiversiteit.

Hoe?

Hanteer een duurzaamheidscriterium bij te ondernemen acties

SAMENWERKING

Wat?

LGBTI+ actoren en bondgenoten versterken elkaar en werken samen. Daarvoor leren we elkaars standpunten, inzichten en werking kennen.

Hoe?

Bouw een vertrouwensband op, communiceer op een open manier, wees transparant waar mogelijk, wees flexibel, creëer verbinding en gelijkwaardigheid in rollen en functies.

THEMADAGEN ALS ANKERPUNTEN

Doorheen het jaar bestaan er enkele ankerpunten voord LGBTI+ gemeenschap:

IDAHOT, 17 mei:

In 2004 opgericht om beleidsmakers, sociale bewegingen, het publiek en de media te wijzen op het geweld en de discriminatie die ‘zij die van de seksuele en gendernormen afwijken’ internationaal ervaren. 17 mei is dé dag voor LGBTI+-gemeenschappen om zich te mobiliseren en verwijst naar de beslissing van de Werelgezondheidsorganisatie op 17 mei 1990 om homoseksualiteit niet langer als geestelijke stoornis te classificeren.

Coming Out Day, 11 oktober:

Besteedt jaarlijks aandacht aan de ‘coming out’-momenten die LGBTI+-personen wereldwijd beleven. Een coming-out is een continu proces waarbij LGBTI+-personen openlijk uitkomen voor hun seksuele oriëntatie, genderidentiteit en -expressie en/of geslachtskenmerken tegenover vrienden, familie, collega’s… (dit betekent niet dat mensen die nog niet (volledig) ‘out’ leven geen deel zijn van de LGBTI+-gemeenschap).

International Human Rights Day, 10 december:

Op 10 december 1948 nam de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens aan. Dit is hét leidende document dat de mensenrechten beschrijft waarop iedereen recht heeft, ongeacht huidskleur, religie, geslacht, taal, (politieke) mening, nationaliteit, seksuele oriëntatie…

WAT KUNNEN WE ALS AMBASSADE/LOKALE VERTEGENWOORDIGING DOEN OP DEZE ANKERMOMENTEN?

Ambassades en lokale vertegenwoordigingen kunnen deze dagen voor de LGBTI+-gemeenschap aangrijpen als momentum om speciale actie te ondernemen. Hieronder sommen we een aantal voorbeelden op. Het is ook hier belangrijk dat de 4 principes (eigenaarschap, schadepreventie, duurzaamheid en samenwerking) zoveel mogelijk geëerd worden en dat genomen acties passen binnen de lokale context.

Verspreid een positieve boodschap rond LGBTI+-kwesties:

Je kan op positieve ontwikkelingen of initiatieven reageren in het bevorderen en beschermen van mensenrechten van LGBTI+-individuen in het land in kwestie (zoals bijvoorbeeld de legalisering van homoseksualiteit in Angola in 2019 of de stemming van een transgenderwet in Bolivia (2016), Peru (2016) en Uruguay (2018). De positie van de LGBTI+-community in het buitenland is immers vaak erg kwetsbaar. Een positieve boodschap helpt om hen te ondersteunen in hun werk en wakkert de polarisering niet verder aan.

Het is altijd goed om in de communicatie te verwijzen naar acties of communicatie van experten ter zake, die de lokale context kennen. Zo kan de boodschap van de lokale gemeenschap voor bijvoorbeeld IDAHOT mee verspreid worden of kan er verwezen worden naar internationale organisaties en mechanismen (zoals ILGA Europe, ILGA World, Pan Africa ILGA, ILGA ASIA, ILGA Latin America and the Caribbean, ILGA North America, ILGA Oceania, UHAI (voor Oost-Afrika)) of andere regionale/nationale mensenrechtenmechanismen of gelijkheidsinstellingen. Ook internationale ngo’s zoals Human Rights Watch en Amnesty International die rond deze thema’s werken kunnen aangehaald worden in de communicatie.
Zorg er bovenal voor dat de communicatie geen schade aanricht. Zorg er steeds voor dat acties lokaal gedragen worden en toets elke communicatie af met de betrokken partijen en lokale LGBTI+-gemeenschap. Een negatieve boodschap kan negatieve gevolgen en een scapegoat reactie teweeg brengen. Probeer te vermijden dat het beeld gecreëerd wordt dat seksuele en genderdiversiteit iets is dat ‘uit het Westen’ komt en dat actief door de Belgische werking in het buitenland gepromoot wordt.
Wees discreet: vermijd het gebruik van foto’s waar mensen herkenbaar op staan, noem geen namen van personen of lokale organisaties tenzij daar expliciet toestemming voor werd gegeven.
Communiceer enkel over individuele gevallen wanneer je de geïnformeerde toestemming hebt van de betrokken partijen.

Organiseer een evenement:

Dit kan een publiek evenement zijn, maar evengoed een kleinschaligere bijeenkomst zoals een filmavond in de residentie van de ambassadeur of een tentoonstelling van werk van LGBTI+-artiesten. Zulke events moeten niet specifiek over LGBTI+-kwesties gaan, maar kunnen ook meer algemeen op mensenrechten betrekking hebben.
Werk samen met lokale LGBTI+ organisaties en toets je ideeën af.
Speel je netwerkfunctie uit: Door leden van de plaatselijke LGBTI+-gemeenschap uit te nodigen voor evenementen, informatie met hen te delen, hen in contact te brengen met ambassades en ontwikkelingsngo’s… kan je hen toegang geven tot netwerken of organisaties waar zij normaal gezien geen toegang toe hebben.

Hang de regenboogvlag uit:

Geef via deze kleine moeite een sterk signaal dat de lokale ambassade of vertegenwoordiging er is voor iedereen, ongeacht seksuele oriëntatie of genderidentiteit. Andere vlaggen zoals de transgendervlag kunnen ook uitgehangen worden.

Je kan de regenboogvlag vaak bekomen via de lokale LGBTI+ community. Dit is tevens een mooie gelegenheid om in contact te treden met de lokale organisaties.

Ondersteun (pride) events die georganiseerd worden door de lokale LGBTI+-community:

Organisaties zijn dikwijls op zoek naar financiële ondersteuning, gratis (en veilige) locaties, deelnemers voor standenmarkten, materialen, exposure…
Contacteer de lokale LGBTI+ community om te horen welke plannen en ideeën zij hebben.

Gebruik IDAHOT/Coming Out Day… als momentum om in dialoog te gaan:

Ga in dialoog met de overheid ter plaatse, Belgische ngo’s of ontwikkelingsagentschappen zoals ENABEL, collega-ambassades of Belgische aandere Belgische vertegenwoordigingenmbassades die actief zijn in het land in kwestie. De lokale situatie omtrent SOGIESC kan op de agenda geplaatst worden van reeds geplande overlegmomenten of uitwisselingen. Dit overleg moet niet specifiek over SOGIESC gaan: thema’s als gezondheid, waardig werk, mensenrechten of ongelijkheid kunnen ook perfect een springplank vormen om SOGIESC ter sprake te brengen.
Het kan een optie zijn om een groep te vormen van gelijkgestemde, westerse en niet-westerse, ambassades en andere politieke actoren rond LGBTI+-rechten. Een dergelijke groep kan op meer of minder formele wijze bijeenkomen en gecoördineerde politieke en praktische actie ondernemen in het land in kwestie. Het vormen van een dergelijke groep geeft een sterk signaal dat LGBTI+-onderwerpen breed gesteund worden.

WAT KUNNEN WE ALS AMBASSADE/LOKALE VERTEGENWOORDIGING DOEN DOORHEEN HET JAAR?

IDAHOT kan een mooie gelegenheid zijn om iets te doen rond seksuele en genderdiversiteit in het land in kwestie. Toch is het slechts een startschot om op een structurele manier hier doorheen het hele jaar aandacht aan te besteden. Contacteer team internationaal van çavaria voor meer informatie of uitwisseling over je ideeën.