Gender en seksuele identiteit in de eindtermen

Brainstorm

De eindtermen 

De afgelopen jaren is er hard gewerkt aan nieuwe onderwijsdoelen (de eindtermen) voor het secundair onderwijs. In deze nieuwe eindtermen zijn voor elke graad ook eindtermen toegevoegd die over seksuele identiteit en gender gaan. 

Op dit moment zijn de eindtermen voor de 2e en 3e graad door het Grondwettelijk Hof vernietigd. Zolang er geen nieuws is over hoe het nieuwe voorstel eruit zal zien baseren we ons op de huidige beschikbare informatie. 

Op deze pagina kan je informatie vinden over hoe je gemakkelijk en efficiënt aan deze eindtermen kan werken. Dat kan op een indirecte manier en op een directe manier. We geven ook een overzicht over welke focus je kan leggen per graad en geven links naar handige methodieken en achtergrondinformatie.

Wil je meer informatie of heb je vragen? Dan kan je altijd team onderwijs contacteren via [email protected]

Deel op Sociale Media

De eindtermen

Tijdens de ontwikkeling van de eindtermen is er heel wat geschreven over hoe deze tot stand zijn gekomen. Wil je meer informatie over de eindtermen en welke visie erachter zit? Dan surf je best naar https://onderwijsdoelen.be/ voor meer informatie. Op deze website kan je ook een overzicht terugvinden van alle nieuwe eindtermen.

Welke eindtermen zijn relevant als ik wil werken aan de thema’s seksuele identiteit?

In elke graad zijn er eindtermen opgenomen die zeer specifiek over seksuele identiteit en gender gaan. Hieronder sommen we ze per graad op. Er zijn echter ook heel wat eindtermen die op een indirecte manier gebruikt kunnen worden om rond de thema’s seksuele identiteit en gender te werken. Denk bijvoorbeeld aan de eindtermen die rond burgerschap gaan, of de eindtermen over sociaal-relationele competenties. Als je immers werkt aan gezonde en veilige omgangsrelaties, werk je ook aan een respectvolle houding ten aanzien van LGBTI+-leerlingen.

De eindtermen die specifiek seksuele identiteit en gender benoemen kan je in elke graad terugvinden onder lichamelijke en geestelijke gezondheid. Per graad zijn er kleine verschillen, maar ze zijn voldoende algemeen gehouden zodat je als leerkracht genoeg vrijheid hebt in de effectieve invulling.

Een volledig overzicht van de eindtermen en meer achtergrondinformatie kan je vinden op www.onderwijsdoelen.be.

Eerste graad

Eerste graad 

1.7 De leerlingen verklaren mentale en lichamelijke ontwikkelingen binnen de puberteit.

Met inbegrip van kennis
*conceptuele kennis

  • Morfologische ontwikkeling binnen de pubertijd
  • Gepercipieerd lichaamsbeeld versus ideaalbeeld
  • Seksuele oriëntatie, identiteit en gender

Tweede graad:

1.8 De leerlingen analyseren aan de hand van concrete situaties seksuele en relationele integriteit.

Met inbegrip van kennis
* Conceptuele kennis

  • Integriteit: de betekenis en het belang ervan
  • Seksuele geaardheid en voorkeur
  • Belang van duidelijke communicatie en afspraken in een intieme relatie
  • Verschillende verwachtingen bij leeftijdsspecifieke ervaringen zoals verliefdheid, de eerste seksuele ervaring
  • Emoties van verliefdheid, liefde, afwijzing en liefdesverdriet
  • Verschillende soorten intieme relaties: een losse relatie, een vaste relatie, een open relatie, een huwelijk
  • Genderrollen, gendergelijkheid en vrije partnerkeuze
  • Organisaties voor informatie en hulpverlening

Derde graad:

1.7 De leerlingen lichten relationele en seksuele diversiteit toe.

Met inbegrip van kennis
* Conceptuele kennis

  • Seksueel genot
  • Verschillen in relationele en seksuele beleving, gedrag en verwachtingen
  • Genderidentiteit
  • Seksuele geaardheid en voorkeur

Indirect werken aan de eindtermen

Er zijn verschillende manieren om met leerlingen te werken rond de thema’s gender en seksuele identiteit. In veel gevallen denken scholen dan aan gerichte lessen om de onderwerpen te bespreken of om themadagen te organiseren. Dat zijn vaak prima initiatieven die hun nut hebben, maar wij adviseren om naast het direct werken aan deze eindtermen ook op een indirecte manier te werken. Het indirect werken is een verantwoordelijkheid van het gehele schoolpersoneel, niet enkel de leerkrachten die deze eindtermen in hun lessen kunnen behandelen.

Maar wat is dat nu, indirect lesgeven? Hieronder twee tips:

Tip 1: Toon diversiteit in je beeldmateriaal

Probeer je eigen beeldmateriaal eens onder de loep te nemen en bekijk het met een denkbeeldige regenboogbril. Gebruik je beeldmateriaal van lesbische koppels? Toon je ook beelden van jongens die zorgtaken opnemen? Is er een correcte afspiegeling van de maatschappij in je beeldmateriaal?
Je hoeft niet alle stereotypen uit de weg te gaan, maar vul ze gewoon aan met meer diversiteit.

Tip 2: Gender en seksuele identiteit past in alle vakken

Je kan in bijna alle vakken op een indirecte manier werken aan seksuele identiteit en een bredere kijk op gender(rollen) zonder dat het er expliciet over hoeft te gaan. Vraagstukken kunnen gemakkelijk aangepast worden. Laat bij een economisch vraagstuk over de berekening van een hypotheek de vrouw meer verdienen dan een man, of laat 2 mannen een huis kopen. Bij de lessen aardrijkskunde kunnen de rechten van LGBTI+-personen aan bod komen als je een bepaalde regio bespreekt. In de lessen geschiedenis kan je dan weer de rechten van vrouwen en de kijk op homoseksualiteit aan bod laten komen door de jaren heen zonder dat je er een aparte les aan moet besteden.

Wil je hier meer tips over weten? De vormingen van KLIQ gaan hier een stuk dieper op in. Bekijk dus zeker eens het vormingsaanbod op www.kliqvzw.be/onderwijs

Lesgeven over gender en LGBTI

Om de eindtermen te behalen kan je gebruik maken van heel wat bruikbare kant-en-klare methodieken. Hieronder geven we een overzicht per graad van methodieken die je hierbij kunnen helpen. Je kan echter veel meer methodieken terugvinden op de website van KlasCement waar er verschillende themapagina’s zijn over seksuele identiteit, kruispuntdenken, vakgerichte methodieken, enz. We adviseren altijd om de methodieken op voorhand goed door te nemen. Niet elke methodiek is even bruikbaar in elke klas of school.

Verwacht je weerstand in de klas? Bekijk dan zeker eens dit artikel:

Tips voor leerkrachten

Wat doe je als een leerling het scheldwoord janet gebruikt? 

Janet is een van de meest gebruikte scheldwoorden onder jongeren. Veel jongeren zien dit niet meer als een scheldwoord maar als een ‘normaal’ onderdeel van hun taalgebruik. Daarom weten leerkrachten niet altijd goed hoe ze hierop moeten ...

Lees meer

Als het onderwerp binnen je school mogelijk gevoelig ligt dan kan een vorming van KLIQ zeker helpen. De vorming ‘Hoe omgaan met hete hangijzers rond diversiteit in de klas’ is daarvoor perfect:
 

https://kliqvzw.be/wat-doen-we/vormingen/onderwijs/vorming-dialoogmodel

 

Lesmateriaal eerste graad

De eindtermen voor de eerste graad gaan over de lichamelijke en mentale ontwikkelingen die bij de pubertijd horen. Deze eindterm vormt dus een goede basis om de termen gender, genderidentiteit, seksuele oriëntatie, genderexpressie, enz. uit te leggen. Het vormt de basis om in andere jaren op voort te bouwen.
De volgende methodieken kunnen je hierbij helpen:

LGBTQIA: wat is dat nu allemaal? (schooluitdekast.be)
https://schooluitdekast.be/leerkrachten-secundair-onderwijs/methodieken/lgbtqia-wat-dat-allemaal
Hetero, holebi, transgender, cisgender, LGBTQIA, ...? In deze basisles worden aan de hand van de 'genderkoek' enkele termen aangereikt en uitgelegd in verband met seksuele oriëntatie, genderidentiteit en geslacht.

De genderkoek (Wezooz Academy)
Wezooz Academy is een online studiehulp die door middel van lesvideo’s en bijbehorende lestrajecten leerstof op een andere manier aanreiken.
KLIQ ontwikkelde voor Wezooz Academy 6 filmpjes waarin we aan de hand van de genderkoek alle termen rond gender en seksuele identiteit uitleggen. Bij elk filmpje is ook een kort lestraject dat een leerling zelfstandig kan uitvoeren. Er is ook 1 filmpje speciaal voor leerkrachten met wat achtergrondinformatie.
Wezooz is een betalende dienst maar dit lestraject wordt gratis aangeboden.  Ga naar www.weezooz.be en zoek op lestraject: De genderkoek.

De eindtermen voor de tweede graad werken verder op die van de eerste graad. Nu de basiskennis behandeld is, kan men zich focussen op de eigen identiteit en de directe omgeving. Ook genderrollen en genderstereotypen komen nu meer aan bod.
De volgende methodieken kunnen je hierbij helpen:

So what the gayme (Wel Jong)
So what the gayme is een spel (ontwikkeld door Wel Jong) waarmee je in een klas op een heel laagdrempelige manier kan praten over seksuele identiteit en gender. De kaarten gaan over grenzen, jongens/meisjes, omgeving en relaties. Elke kaart toont een situatie en heeft 3 richtvragen om een gesprek rond te starten.
Je kan het spel hier bestellen: http://sowhatthegayme.weljongniethetero.be/

Werkbundel IDAHOT (schooluitdekast.be)
De werkbundel betreft een les van 100 minuten rond IDAHOT (Internationale dag tegen holebi en transfobie). Het is opgedeeld in drie gelijke delen: een klassikaal luik, een groepswerk en een individueel luik.
Je kan de werkbundel hier downloaden: https://schooluitdekast.be/leerkrachten-secundair-onderwijs/methodieken/werkbundel-idahot-eerste-en-tweede-graad

M/V/X wat zegt een foto? (schooluitdekast.be)
Met behulp van de foto's van kunstenaar JJ Levine stellen we in vraag wat nu eigenlijk 'typisch' mannelijk en vrouwelijk is. Een voorzet om met de leerlingen zelf creatief aan de slag te gaan.
Je kan de werkbundel hier downloaden: https://schooluitdekast.be/leerkrachten-secundair-onderwijs/methodieken/mvx-wat-zegt-een-foto

Spiegeltje, spiegeltje aan de wand … (Ella VZW)
Met deze methodiekenmap krijgen begeleiders en onderwijspersoneel concrete tools aangereikt voor de ondersteuning van jongeren in hun zoektocht naar een meer evenwichtige identiteitsvorming en een betere beeldvorming.
Meer informatie over de bundel kan je hier vinden: https://ellavzw.be/aanbod/#beeldvormingidentiteit
De bundel bestellen kan via de onderstaande link:
https://ellavzw.be/wp-content/uploads/2021/03/Bestelformulier-Publicaties-elladd25022021.pdf

De eindtermen van de derde graad bouwen ook weer voort op de eerste en tweede graad. Nu de leerlingen de terminologie kennen en gewerkt hebben rond hun eigen identiteitsontwikkeling en hun omgeving kunnen ze die in een breder perspectief plaatsen en toelichten.
Leerlingen kunnen zelf op onderzoek gaan en reflecteren over hoe genderrollen onze maatschappij beïnvloeden, waarom genderverwachtingen en seksuele oriëntatie met elkaar verbonden zijn enz.

De volgende methodieken kunnen je hierbij helpen:
 

Privilege walk (schooluitdekast.be)
In deze groepsoefening focussen we op de ervaring van de deelnemers. Zij ondervinden ‘aan den lijve’ wat privileges zijn, en wat de effecten zijn van het hebben of ontbreken ervan. Dat doen we door ons in te leven in verschillende levensverhalen van personen en vooruit of achteruit te stappen naargelang je in dezelfde situatie geprivilegieerd bent of niet. Op die manier maken we visueel duidelijk dat niet iedereen evenveel kansen heeft en/of krijgt.
De methodiek is gratis te downloaden via de onderstaande link:
https://schooluitdekast.be/leerkrachten-secundair-onderwijs/methodieken/privilege-walk
 

Call it hate (schooluitdekast.be)
De doelstelling van dit educatief pakket is ervoor te zorgen dat jongeren sneller ingrijpen wanneer ze getuige zijn van een haatmisdrijf.
De methodiek is gratis te downloaden via de onderstaande link:
https://schooluitdekast.be/leerkrachten-secundair-onderwijs/methodieken/call-it-hate-werkvormenbundel

Recht op liefde (ELLA VZW, MERHABA)
Educatief pakket om seksuele en genderdiversiteit bespreekbaar te maken en/of te informeren bij jongeren (vanaf 15 jaar) en vrouwen die tot etnisch-culturele minderheden behoren. Bij het pakket hoort er een dvd met daarop interviews met religieuze leidersfiguren (priester, imam en een rabbijn).
Meer informatie over de bundel kan je hier vinden:
https://ellavzw.be/aanbod/#Recht-op-liefde
De bundel bestellen kan via de onderstaande link:
https://ellavzw.be/wp-content/uploads/2021/03/Bestelformulier-Publicaties-elladd25022021.pdf